کنترل بیولوژیک بیماری بلاست برنج با استفاده از جدایه ‏های بومی trichoderma در استان مازندران

بیماری بلاست (blast) با عامل magnaporthe oryzae مهم‏ترین بیماری برنج در جهان می‏باشد. استفاده از سموم شیمیایی اگر چه باعث کنترل بیماری می‏گردند، اما آسیب‏های جدی متوجه انسان و محیط زیست می‏کنند. امروزه کنترل بیولوژیک بیماری‏های گیاهی به عنوان یک روش جایگزین و بی‏خطر، مورد توجه و تأکید ویژه‏ای قرار گرفته است. در این تحقیق، نمونه برداری از خاک شالیزار و اندام‏های هوایی برنج در مناطق مختلف استان مازندران انجام شد و جدایه‏های trichoderma با استفاده از محیط کشت انتخابی mcfadden & sutton’s rb-s-f جداسازی و خالص‏ شدند. 89 جدایه تریکودرما با روش‏های مختلف آزمایشگاهی علیه m. oryzae غربال شدند. در روش کشت متقابل، بیش از 90% جدایه‏های تریکودرما، موجب بازدارندگی رشد پرگنه ی قارچ بیمارگر گردیدند. نتایج آزمایش هیپرپارازیتیسم نشان داد که هیف‏های تریکودرما به دور هیف‏های قارچ بیمارگر هیچ پیچشی نداشتند اما در بعضی موارد، جدا شدن هیف‏های بیمارگر از محل دیواره ی عرضی مشاهده شد. در بررسی تأثیر متابولیت‏های فرار، جدایه‏ها‏ی تریکودرمای rp3-4 و rp3-2 بیشترین کاهش رشد بیمارگر را به میزان 6/66% سبب شدند. عصاره ی کشت جدایه‏ی rp7-1 در نسبت 20% تا 74/93% و در نسبت 5% تا 62/90% باعث کاهش رشد بیمارگر شد. براساس نتایج مطالعات آزمایشگاهی، تعداد 16 جدایه تریکودرما برای بررسی اثر آن‏ها در کنترل بیماری بلاست در گلخانه انتخاب شدند. مطابق نتایج به دست آمده از آزمون‏های گلخانه‏ای، جدایه‏های rp1-6 و rp4-2 به ترتیب با 100% و 99% کنترل بیماری، مؤثرترین جدایه‏های تریکودرما در کاهش شدت بیماری بلاست بودند. پس از این جدایه ها،rp6-1  t. harzianum و rs7-6 t. virens به ترتیب با 98% و 97% درصد کاهش بیماری با قارچ کش شیمیایی (کارپروپامید) در یک گروه آماری قرار گرفتند. براساس نتایج ارزیابی جمعیت جدایه های مختلف تریکودرما در پایان بررسی گلخانه ای، میزان جمعیت جدایه ها نسبت به جمعیّت اولیه متغیر بوده است. جدایه هایrp1-6  t. harzianum وt. atroviride rs4-1، به ترتیب بیش ترین افزایش و کاهش جمعیّت را نسبت به جمعیّت اولیه به کار رفته در گلخانه نشان دادند. ارتباطی بین دینامیک جمعیّت و کنترل بیماری مشاهده نگردید. همچنین، نتایج شناسایی 16 جدایه ی تریکودرمای انتخابی با روش های مورفولوژیکی و مولکولی نشان داد که 14، 1 و 1 جدایه به ترتیب متعلق به گونه های t. harzianum، t. virens و t. atroviride بودند.